Giám định tâm thần hình sự đóng vai trò quan trọng trong việc xác định khả năng chịu trách nhiệm hình sự của bị can. Tuy nhiên, hệ thống pháp lý hiện hành tại Việt Nam vẫn còn tồn tại những kẽ hở lớn, cho phép một số đối tượng lợi dụng để trốn tránh trách nhiệm. Câu chuyện liên quan đến Viện Pháp Y Tâm Thần Trung Ương, nơi các bị can giả bệnh tâm thần, hối lộ cán bộ y tế để nhận kết luận giám định sai lệch, là một ví dụ điển hình về sự lỏng lẻo trong quy trình giám định.
Theo thông tin điều tra, các “bệnh nhân đặc biệt” (giả điên) đã hối lộ lãnh đạo, nhân viên của Viện Pháp Y Tâm Thần để được hưởng những điều kiện đặc biệt như phòng VIP, điều hòa, âm thanh, tổ chức ăn chơi và sử dụng ma túy. Đặc biệt, một số đối tượng còn tìm cách chạy kết luận giám định để thoát án hình sự, gây ra hệ lụy nghiêm trọng đối với công tác điều tra và xét xử.
Hệ thống pháp lý hiện tại chưa có quy định rõ ràng về cách thức kiểm tra và kiểm soát giám định tâm thần. Thiếu sự giám sát chéo giữa các cơ quan giám định là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến sự lợi dụng này. Trong khi đó, các quốc gia tiên tiến như Mỹ hay Anh có một hệ thống giám định chặt chẽ, với sự tham gia của nhiều cơ quan độc lập và quy trình kiểm tra minh bạch.
Hậu quả của việc lợi dụng giám định tâm thần là rất nghiêm trọng. Nó không chỉ khiến những người thực sự mắc bệnh tâm thần không nhận được sự giúp đỡ cần thiết, mà còn tạo ra một hệ thống pháp lý yếu kém, dễ bị thao túng. Để khắc phục tình trạng này, Việt Nam cần phải cải cách hệ thống giám định tâm thần, tăng cường giám sát độc lập, và áp dụng công nghệ trong quá trình kiểm tra.
Sự kiện tại Viện Pháp Y Tâm Thần Trung Ương cho thấy rõ sự cần thiết phải cải cách và hoàn thiện quy trình giám định tâm thần tại Việt Nam. Nếu không có những biện pháp kiểm soát và giám sát hiệu quả, nguy cơ việc lợi dụng giám định để trốn tránh pháp luật sẽ ngày càng gia tăng, làm suy yếu niềm tin của người dân vào công lý và hệ thống tư pháp.
Thiện Nhân
