Nhà báo Lê Trung Khoa – người sáng lập, chủ sở hữu và Tổng biên tập Thoibao.de, sống tại Berlin và được cảnh sát Đức bảo vệ nhiều năm qua – vừa bị chính quyền Việt Nam khởi tố với cáo buộc “Chống Nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam”. Đây là động thái mới nhất cho thấy bộ máy tư pháp phụ thuộc của Hà Nội đang được sử dụng để tấn công một cơ quan báo chí độc lập đặt trụ sở ở nước ngoài.
Theo truyền thông nhà nước, hôm thứ Ba tại Hà Nội, Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao đã phê chuẩn cáo buộc đối với ông Khoa theo Điều 117 Bộ luật Hình sự – điều luật vốn bị cộng đồng quốc tế xem là công cụ đàn áp tự do ngôn luận. Bộ Công an cho rằng ông Khoa “làm, tàng trữ, phát tán tài liệu chống Nhà nước”. Với cáo buộc này, ông có thể đối mặt mức án từ một đến năm năm tù nếu bị bắt.
Ông Lê, 53 tuổi, mang hai quốc tịch Việt – Đức, sống ở Đức từ những năm 1990. Do liên tục nhận được đe dọa, ông nằm trong diện được cảnh sát Berlin bảo vệ. Phản hồi lại cáo trạng, ông nói:
“Tôi biết ơn vì được sống ở một đất nước pháp quyền, nơi tự do báo chí được ghi trong Hiến pháp. Và tôi biết ơn vì chính phủ Đức không dẫn độ bất cứ ai về Việt Nam.”
Không có hiệp ước dẫn độ với Việt Nam
Đức không có hiệp ước dẫn độ với Việt Nam và hầu như không bao giờ dẫn độ công dân của mình. Điều đó đồng nghĩa bản thân ông Lê gần như không bị ảnh hưởng trực tiếp. Nhưng cộng sự của ông thì khác.
Cùng với ông Lê, một cộng tác viên tự do – ông Do Van Nga, 48 tuổi – cũng bị cáo buộc. Ông Nga làm việc cho Thoibao từ Thái Lan, nhưng phải trở về Việt Nam để gia hạn hộ chiếu và lập tức bị giam giữ khoảng mười ngày. Có lo ngại ông sẽ bị buộc phải “làm chứng” chống lại Lê Trung Khoa.
Ông Lê khẳng định Nga hoàn toàn vô tội và chỉ thực hiện quyền tự do ngôn luận. Tuy nhiên, tại Việt Nam, quyền này không được thừa nhận. Theo bảng xếp hạng Tự do Báo chí của Tổ chức Phóng viên Không Biên giới (RSF), Việt Nam đứng thứ 173/180, thuộc nhóm tệ nhất thế giới.
Khi báo chí bị kiểm duyệt, mạng xã hội trở thành cứu cánh – rồi cũng bị bóp nghẹt
Do báo chí nhà nước bị kiểm soát chặt chẽ, độc giả trong nước tìm đến Thoibao.de qua Facebook – nền tảng giúp tờ báo duy trì lượt tiếp cận và nguồn thu. Tuy vậy, Facebook tại Việt Nam hiện cũng nằm trong sự kiểm duyệt của lực lượng “an ninh mạng” của Hà Nội với sự đồng thuận ngầm từ chính hãng.
Ông Lê đang kêu gọi chính phủ Đức can thiệp để bảo vệ cộng sự của mình. Còn bản thân ông nói rằng chỉ lo ngại một kịch bản duy nhất:
“Tôi chỉ sợ bị bắt cóc đưa về Việt Nam như Trịnh Xuân Thanh năm 2017.”
Bóng ma vụ bắt cóc Trịnh Xuân Thanh
Vụ bắt cóc Trịnh Xuân Thanh là lý do quan trọng khiến giới quan sát cho rằng Việt Nam đang tìm cách “trả đũa” ông Khoa. Năm 2017, doanh nhân Thanh – người từng có quan hệ sâu với bộ máy quyền lực – xin tị nạn tại Berlin sau khi thất thế trong cuộc đấu đá nội bộ.
Ông bị mật vụ Việt Nam bắt cóc ngay giữa thủ đô Berlin, đưa qua Bratislava và Moscow về Hà Nội, nơi ông bị kết án hai án tù chung thân.
Người đầu tiên trên thế giới công bố thông tin về vụ bắt cóc chính là Lê Trung Khoa. Hệ quả là quan hệ Đức – Việt rơi xuống mức thấp nhất trong nhiều năm.
Theo phán quyết năm 2018 của Tòa án Khu vực Berlin, vụ bắt cóc diễn ra theo chỉ đạo của Tô Lâm, khi đó là Bộ trưởng Công an và hiện là Tổng bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam. Giờ đây, chính cơ quan cũ của ông Tô Lâm lại là bên khởi tố ông Lê và cộng sự.
Khởi tố diễn ra đúng lúc nhạy cảm
Đáng chú ý, vụ việc xảy ra chỉ hai tuần sau khi Tòa án Berlin bác bỏ phần lớn nội dung trong vụ kiện hình sự – dân sự mà tỷ phú Phạm Nhật Vượng và VinFast nhắm vào ông Khoa. Vụ kiện này bị giới quan sát đánh giá là nỗ lực nhằm bịt miệng truyền thông độc lập ở nước ngoài. Tòa án Đức không chỉ bác yêu cầu của Vingroup mà còn khẳng định nội dung Thoibao.de đăng tải là “vấn đề lợi ích công cộng” và thuộc phạm vi được bảo vệ bởi quyền tự do báo chí theo Hiến pháp Đức.
Thất bại đó được xem là đòn giáng mạnh vào cả Vingroup lẫn uy tín của bộ máy quyền lực Việt Nam. Và việc khởi tố ở trong nước được nhìn nhận như một cách “tái khẳng định quyền lực”, dù không có giá trị pháp lý quốc tế.
Một bóng dáng quen thuộc của đàn áp xuyên biên giới
Việc khởi tố ông Lê cho thấy chính quyền Việt Nam đang tiếp tục mô hình mở rộng đàn áp vượt biên giới – điều từng bị quốc tế lên án sau vụ bắt cóc Trịnh Xuân Thanh. Mặc dù Việt Nam không thể bắt ông Lê trên lãnh thổ Đức, cáo buộc hình sự vẫn có tác dụng:
- tạo sức ép tâm lý lên cộng sự và gia đình trong nước
- đe dọa những người Việt tại hải ngoại đang làm báo độc lập
- củng cố tuyên truyền trong nước rằng mọi tiếng nói phản biện đều là “chống Nhà nước”
Kết luận
Vụ khởi tố Lê Trung Khoa phản ánh cách chính quyền Việt Nam sử dụng hệ thống tư pháp để trừng phạt một nhà báo sống tại quốc gia khác nhưng có ảnh hưởng trong không gian truyền thông Việt ngữ. Trong bối cảnh tự do báo chí tiếp tục suy giảm nghiêm trọng ở Việt Nam, đây được xem là một bước leo thang mới – đồng thời là dấu hiệu cho thấy Hà Nội sẵn sàng vượt qua mọi chuẩn mực pháp lý quốc tế để bịt miệng bất kỳ tiếng nói độc lập nào.
Thu Phương – Thoibao.de
